Dwudziestolecie działalności Stowarzyszenia Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej SEREN-POLSKA

Dwadzieścia lat minęło niepostrzeżenie! Wielką pomocą w działaniu SEREN były poświęcające z ogromnym zaangażowaniem swój czas Panie z Zarządu Głównego SEP, za co pragnąłbym serdecznie podziękować Pani Iwonie Fabjańczyk, Pani Annie Wójcikowskiej oraz  naszej księgowej – Pani Mariannie Laszuk.

Historia

W roku 1996 część ekologów wywodząca się z działaczy ruchu Greenpeace niezgadzają-cych się z poglądami propagowanymi przez ten ruch w odniesieniu do energetyki jądrowej zainicjowała powstanie międzynarodowego stowarzyszenia Environmentalists for Nuclear Energy – EFN. Prezesem EFN został Bruno Combi  (autor książki Energia jądrowa przyszłością ekologii). współzałożycielami byli światowi liderzy ruchu ochrony środowiska.  W pracach Komitetu Naukowego EFN brali między innymi udział:

James Ephraim Lovelock – wybitny brytyjski naukowiec, twórca opublikowanej (wraz Lynn Margulis) w 1979 roku tzw. hipotezy Gai, traktującej Ziemię jako samoregulujący się organizm, podtrzymujący niezbędne do życia warunki;

Hugh William Montezie – anglikański biskup (Kingstone upon Thames, Birmingham),  20-letni członek zarządu towarzystwa Przyjaciele Ziemi, zmuszony do rezygnacji po zadeklarowaniu swojego poparcia dla energetyki jądrowej:

Patrick Moore – ekolog kanadyjski, jeden z założycieli ruchu Greenpeace i wieloletni Prezes kanadyjskiego oddziału Greenpeace, który w 1986 r. ostatecznie opuścił ten ruch, stając się zdeklarowanym zwolennikiem energetyki jądrowej (mimo iż w latach siedemdziesiątych XX wieku był jej aktywnym przeciwnikiem).

Założyciele EFN byli i są przekonani, że tylko energia jądrowa może wstrzymać proces globalnego ocieplenia i jest jedynym niezawodnym i bezpiecznym źródłem prądu elektrycznego, która – w odróżnieniu od paliw kopalnych i tzw. źródeł odnawialnych – dostarcza w sposób stabilny energię na wielką skalę przy jednoczesnym braku emisji gazów cieplarnianych.

Początki

W końcu listopada 2005 r. grupa osób pod przewodnictwem członka honorowego SEP doc. dr. Romana Trechcińskiego postanowiła powołać do życia stowarzyszenie zrzeszające ekologów (i innych specjalistów) popierających rozwój energetyki jądrowej, które byłoby polskim odpowiednikiem  EFN. Wśród inicjatorów tego przedsięwzięcia był prof. dr hab. Zbigniew Jaworowski, jeden z założycieli EFN. Inicjatywa powołania takiego stowarzyszenia została poparta  przez prominentnych działaczy SEP: członka honorowego SEP – prof. dr Jana Felickiego oraz przewodniczącego Komitetu Energii Jądrowej SEP prof. dr hab. Zdzisława Celińskiego..

Zebrania założycielskie

Zebranie robocze tymczasowego Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenia SEREN-Polska, w którym  uczestniczyło 13 osób, odbyło się 18 stycznia 2006 r. W tym samym dniu przedstawiono projekt statutu definiującego cele działalności stowarzyszenia i sposoby ich  realizacji. SEREN-Polska miało być niezależnym stowarzyszeniem, które może być członkiem krajowych i międzynarodowych organizacji o podobnym profilu. Doc. R. Trechciński przedstawił wstępne ustalenia dotyczące współpracy z EFN.

W okresie krystalizowania się idei nowych działań postanowiono przyłączyć się do międzynarodowego ruchu ekologów, nawiązując na tyle ścisły kontakt, że na stronie internetowej EFN powstała podstrona SEREN-Polska (istniejąca do dziś) z własnym adresem.  Ponieważ Bruno Combi był prezesem międzynarodowej organizacji, z którą zamierzano współpracować, postanowiono na pierwszym formalnym zebraniu założycielskim SEREN-Polska (18.01.2006 r.) mianować go Prezesem Honorowym i członkiem Zarządu wraz z Berolem Robinem, którzy – jak zakładano – braliby udział w zebraniach naszego Stowarzyszenia. Nigdy jednak do tego nie doszło: początkowo ze względów finansowych, później – z braku zainteresowania obu stron. W późniejszym okresie EFN promował działalność komercyjną, bez żadnej konkretnej propozycji o formie współpracy z SEREN-Polska. Nie powstał też żaden dokument formalizujący współpracę.

18 stycznia 2006 r. wyłoniono tymczasowe władze SEREN-Polska w następującym składzie:

Zarząd:
Prezes – Tadeusz Wójcik
Prezes honorowy – Bruno Comby
Wiceprezesi – Zdzisław Celiński, Andrzej Strupczewski
Sekretarz – Roman Trechciński
Skarbnik – do późniejszego ustalenia
Członkowie – Bruno Comby, Berol Robinson, Zbigniew Jaworowski

Komisja Rewizyjna:
Przewodniczący – Jerzy Chmielewski
Wiceprzewodniczący – Andrzej Mikulski
Sekretarz – Dariusz Kotlewski

Powołano również Tymczasowy Komitet Założycielski w składzie: Tadeusz Wójcik, Zdzisław Celiński, Andrzej Strupczewski, Roman Trechciński, Jerzy Chmielewski, Andrzej Mikulski, Dariusz Kotlewski.

Omówiono zadania Komitetu Założycielskiego przewidziane do realizacji do końca maja 2006 r., tj. do czasu przewidywanego terminu zebrania finalnego Komitetu Założycielskiego.

W następnym dniu odbyło się kolejne zebranie Tymczasowego Komitetu Założycielskiego, któremu przewodniczył dr Tadeusz Wójcik. Zatwierdzono przygotowany wcześniej projekt statutu i wybrano finalny Komitet Założycielski w składzie: Roman Trechciński, Bogusław Muszyński i Jarosław Minkowski oraz wyłoniono następujące władze stowarzyszenia: 

Zarząd:
Prezes – Zbigniew Jaworowski
Wiceprezesi – Tadeusz Wójcik,  Zdzisław Celiński
Sekretarz Generalny – Roman Trechciński
Skarbnik – Marek Rabiński
Członek Zarządu – Jacek Baurski

Komisja Rewizyjna:
Przewodniczący – Jerzy Chmielewski
Wiceprzewodniczący – Andrzej Mikulski
Sekretarz – Dariusz Kotlewski

Omówiono zadania Stowarzyszenia oraz projekt działalności w roku 2006 przewidując udział w organizacji dwóch konferencji Renesans energetyki jądrowej oraz Polska energetyka jądrowa. Dotychczasowe działania  – program do 2030.

20 czerwca 2007 r., po śmierci Romana Trechcińskiego, Zarząd dokooptował do swego składu dr. Krzysztofa Rzymkowskiego, powołując go na stanowisko Sekretarza Generalnego i członka Komitetu Założycielskiego. W związku z zapowiedzią prof. Z. Jaworowskiego  ewentualnej rezygnacji ze względów zdrowotnych z pełnienia obowiązków Prezesa 3 czerwca 2008 r. Zarząd dokooptował do swojego składu prof. Macieja Sadowskiego – Przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Ochrony Środowiska. 28 grudnia 2006 r. podpisano umowę z SEP (patrz niżej). W czerwcu 2007 r. na Walnym Zebraniu Członków i sympatyków SEREN-Polska przygotowano nową wersję statutu, a w lipcu uruchomiono, stronę internetową Stowarzyszenia. Trwał proces rejestracji Stowarzyszenia, która – dzięki pomocy biura Zarządu Głównego SEP – nastąpiła 24 stycznia 2008 r.

Działalność

Umowy z SEP:

Członkowie

W latach 2007-2010, kiedy wydawało się, że realizacja planów budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce jest bliska, liczba członków SEREN wzrosła z 20-osobowej grupy założycielskiej do 106 osób. W następnych latach, gdy krajowa polityka energetyczna stawała się coraz mniej przejrzysta, liczba członków wykazywała tendencję malejącą. Obecnie SEREN-Polska zrzesza 89 osób. Działalność Stowarzyszenia oparta jest o pracę społeczną członków.

Finansowanie

22 lutego 2008 r. podczas zebrania Zarządu postanowiono wprowadzić obowiązkową składkę 42 zł rocznie ze zniżką 50% dla studentów i emerytów. W trakcie Walnego Zebrania członków SEREN-Polska w dniu 29 marca 2022 r., które odbyło się drogą internetową, podjęto jednogłośnie decyzję o podniesieniu składek członkowskich do 80 zł, ze zniżką 50% dla studentów i emerytów (składki pozwalają  pokryć bieżące wydatki Stowarzyszenia, takie jak utrzymanie strony internetowej, materiały biurowe itp.). Postanowiono otworzyć własne konto bankowe.

22 lutego 2008 r. podczas zebrania Zarządu postanowiono sprawdzić możliwość sponsorowania działalności SEREN przez Ministerstwo Środowiska, Polską  Grupę Energetyczną, Polskie Sieci Energetyczne, Instytuty takie jak IPJ, IEA, ICHTJ oraz możliwość dokonywania odpisów podatkowych. Wszędzie doceniono naszą inicjatywę, ale też wszędzie spotkaliśmy się z odmową.

Doc. Roman Trechciński, inicjator powołania Stowarzyszenia SEREN-Polska, był również Prezesem Fundacji PRO CAMAC SEP, której działalność była powiązana z promowaniem systemów modularnych aparatury jądrowej i której formuła działania się zakończyła. Na zebraniu  Zarządu SEREN-Polska 22 lutego 2008 r. kol. Michał Nadachowski, p.o. Prezesa Fundacji PRO CAMAC SEP, przedstawił stan finansów tej Fundacji oraz możliwość częściowego finansowania konkretnych działań Stowarzyszenia pokrywających się z celami Fundacji. Po śmierci Prezesa Trechcińskiego pan M. Nadachowski zaproponował by członek Zarządu SEREN-Polska brał udział w zebraniach Zarządu Fundacji. Ostatecznie Powołano nowy Zarząd Fundacji, którego zadaniem była jej likwidacja. Prezesem PRO CAMAC SEP został wybrany kol. Krzysztof Rzymkowski. Zgodnie intencją kol. R. Trechcińskiego Zarząd Fundacji postanowił, po zakończeniu jej działania i likwidacji, przekazać zebrane środki finansowe nowo organizowanemu Stowarzyszeniu SEREN-Polska. Przekazano ok. 50 tys. zł. 

Prezesi SEREN-Polska:

Prof. dr hab. Zbigniew. Jaworowski – 19.12.2006 – 20.04.2011
Dr Tadeusz Wójcik – 20.04.2011 – 15.03.2012 p.o. Prezesa
Prof. dr hab. Andrzej Chmielewski – 15.03.2012 – 26.03.2015
Prof. dr hab. Natalia Golnik – 26.03.2015 – 26.02.2019
Dr hab. Anna Wysocka- Rabin26.02.2019 – 24.09.2020 p.o. Prezesa
Prof. dr hab. Marek K. Janiak – od 24.02.2020

W latach 2008-2015 członkami Zarządu SEREN byli Sekretarze Generalni SEP: Pani Jolanta Arendarska i Pan Andrzej Boroń. W związku z rezygnacją Prezesa Zarządu SEREN prof. dr. hab. Zbigniewa Jaworowskiego z funkcji  Prezesa i członka Stowarzyszenia 20 kwietnia 2011 r.   obowiązki prezesa przejął wiceprezes dr Tadeusz Wójcik. Z kolei, 26 lutego 2019 r., po śmierci  prof. dr hab., Natalii Golnik, obowiązki prezesa przejęła wiceprezes dr hab. Anna Wysocka -Rabin, która sprawowała tę funkcję do 24 września 2020 r.

Ważniejsze działania SEREN-Polska

Interwencja (16.02.2007 r.) w sprawie sprzedaży części Specjalnej Pomorskiej  Strefy Ekonomicznej utworzonej po likwidacji EJ Żarnowiec;

Podpisanie (wspólnie z SEP, NOT, PTN) dwóch memorandów (25.07.2012 r. i 15.04.2013 r.) skierowanych do Premiera RP w sprawie Energetyki Jądrowej; 

Uczestnictwo w Programie strategicznym NCBR Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej: Kaniewski J.  „Śledzenie i analiza sytuacji na światowym rynku uranu i usług jądrowego cyklu paliwowego z punktu widzenia ich podaży, cen i dostępności dla potrzeb polskiej energetyki jądrowej”;

Udział w projekcie 7-go Programu Ramowego Wspólnoty Europejskiej Implenetating Public Participation Approaches in Radioactiv Waste Disposal. Opracowanie broszury i przygotowanie artykułów n/t. unieszkodliwiania materiałów promieniotwórczych  (K. Rzymkowski, M Rabiński);

Udział w pracy zbiorowej Energetyka Jądrowa w Polsce pod red. naukową prof. Kazimierza Jelenia  i  dr. Zbigniewa Raua, wydanej w 2012 roku w postaci dwóch artykułów:  1. Baurski J., Chwaszczewski S., Mikulski A. „Światowa organizacja WANO i jej działania na rzecz bezpieczeństwa i niezawodności eksploatacji elektrowni jądrowych” oraz  2. Baurski J. i Żbikowski P.  „Jak zasilić w energią elektryczną, ogrzać i oczyścić Warszawę, czyli elektrociepłownie jądrowe dla Stolicy”; 3. Andrzej Grzegorz Chmielewski, „Niektóre aspekty surowcowe i ekologiczne rozwoju energetyki w świecie i Polsce”;

Protest w sprawie rozpowszechniania broszury Mity energetyki jądrowej. Jak oszukuje nas lobby energetyczne” wydanej przez Forum Polsko-Niemieckie, Heinrich Böll Stiftung, Berlin, 2013.

Współpraca z innymi organizacjami:

Publikacje książkowe

Od początku istnienia SEREN-Polska zwracano uwagę na konieczność przygotowania publikacji o charakterze edukacyjnym dotyczących ogólnie pojętej „energetyki jądrowej”, przeznaczonych dla uczniów i nauczycieli szkół średnich, dla elektroenergetyków oraz dla szerokiego kręgu czytelników nieposiadających wiedzy technicznej. W tym celu powołano grupę roboczą ds. publikacji i informacji o energetyce  jądrowej. Dotychczas staraniem Stowarzyszenia wydano następujące publikacje:

EKOATOM

We wrześniu 2010 r., na zebraniu informacyjnym Zarządu  SEREN-Polska, podjęto inicjatywę organizacji nowego czasopisma popularno-naukowego „EKOATOM”, które – zgodnie ze Statutem  Stowarzyszenia – miało w pełni i obiektywnie informować społeczeństwa o wpływie energetyki jądrowej (w pełnym cyklu paliwowym) na człowieka i  środowisko, ze szczególnym podkreśleniem bezpieczeństwa ludności i środowiska. Przewodniczącym Rady Redakcyjnej został prof. Maciej Sadowski, członkami – profesorowie Janusz Lewandowski (PW), Łukasz Turski (PW), Zdzisław Celiński (PW), Andrzej Strupczewski (IEA), Natalia Golmik (PW) oraz Roman Domański (PW). Redaktorem Naczelnym został dr Krzysztof Rzymkowski.

Celem czasopisma była prezentacja zagadnień związanych z energetyką jądrową i jej wpływem na środowisko, z podkreśleniem zalet takiego źródła energii. Czasopismo pełniło również funkcje szkoleniowe w służbie rozwoju zasad i kultury bezpieczeństwa. 

22 grudnia 2010 r. EKOATOM został wpisany do sądowego rejestru dzienników i czasopism (poz. PR 17086). Wkrótce, pojawił się w wykazie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w bazie Copernicus International jako naukowe (popularne) czasopismo kwalifikowane. Zgłoszono również zastrzeżenia patentowe. W roku 2011 czasopismo uzyskało numer ISSN 2083-442X, a w roku 2012 zostało zarejestrowane w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego (poz. 544 Wykazu czasopism naukowych). W latach 2012-2013 czasopismo było rejestrowane w Index Copernicus International.

Wydawany dzięki funduszom SEP EKOATOM był bezpłatnym, powszechnie dostępnym w Polsce czasopismem informującym o technikach jądrowych i ich wykorzystaniu w różnych dziedzinach, np. w medycynie i przemyśle, prezentując różne zalety energetyki jądrowej (niska emisyjność substancji szkodliwych, ekonomiczność, niezawodność, stabilność itd.). Czasopismo zamieszczało artykuły w języku polskim lub angielskim (te ostatnie z polskim streszczeniem). Za jego treść merytoryczną w pełni odpowiadał SEREN-Polska.

Do roku 2015 ukazało się 17 numerów EKOATOMu. Niestety, w tym samym roku, ze względu na brak funduszy, wydawanie czasopisma zostało wstrzymane.

Udział w konferencjach i spotkaniach naukowych

Znaczna część działalności statutowej SEREN-Polska przejawiała się w czynnym udziale jego członków w spotkaniach naukowych i popularno-naukowych. Ponadto, koledzy A. Chmielewski, M. Rabiński, A. Strupczewski i Z. Wiegner prowadzili w różnych ośrodkach merytoryczne wykłady dotyczące, przede wszystkim, technicznych, ekologicznych i finansowych aspektów wdrażania i korzystania z energetyki jądrowej (wszystkie one zostały wymienione w rocznych sprawozdaniach działalności SEREN-Polska).

Poniżej wymieniono udział członków SEREN-Polska w ważniejszych konferencjach i innych spotkaniach  naukowych:

Artykuły naukowe i popularno – naukowe        

W ciągu blisko 19 lat aktywnej działalności SEREN liczba artykułów opublikowanych w różnych czasopismach jest bardzo znaczna. Wszystkie one zostały wymienione w rocznych sprawozdaniach działalności SEREN. Publikowano głównie w Postępach Techniki Jądrowej, Biuletynie BJOR, Wiadomościach Elektrotechnicznych, Energetyce, Energetyce Cieplnej i Zawodowej, Wydawnictwach Politechniki Warszawskiej  i Wydawnictwach Politechniki Częstochowskiej. Ponadto, publikowano na stronach www. np. Busines Insider, cire.pl, energia.l.pl SEP.pl. Autorami byli m.in. A. Strupczewski, A.G. Chmielewski, M.K. Janiak, K. Rzymkowski i M Rabiński.

Członkowie SEREN-Polska (A. Strupczewski, Z. Jaworowski, A. Chmielewski, K. Rzymkowski, J. Baurski, M .Rabiński) brali udział w licznych dyskusjach, wywiadach i konferencjach prasowych organizowanych przez telewizje i tygodniki opinii oraz różne Koła Naukowe i Koła Seniorów (M. Rabiński, K. Rzymkowski).

Niepowodzenia

1. W roku  2012 Członkowie SEREN-Polska (J. Baurski, A. Strupczewski) oraz PTN przygotowali program międzynarodowej konferencji  NOT/SEP System zapewnienia jakości polskich elektrowni jądrowych. Ze względu na brak środków finansowych prace nad organizacją tej konferencji zostały przerwane.

    26 października 2010 r. na posiedzeniu Zarządu SEREN-Polska postanowiono podjąć  kolejną próbę (wcześniej podejmowaną przez PTN) uzupełnienia  ekspozycji Muzeum Techniki i Przemysłu NOTw Warszawie o eksponaty wykazujące zalety energetyki jądrowej. Muzeum wyraziło zainteresowanie projektem i przedstawiło swoje wymagania (np., by ekspozycja mogła być przewożona do innych placówek Muzeum). 16 listopada rozpoczęto poszukiwania wykonawcy i członków zespołu, który brałby udział w opracowaniu założeń i był podwykonawcą niektórych elementów, np. oprogramowania. Zgodę na współudział wyraziły Studenckie  Koła Naukowe, głównie z PW. 25 listopada otrzymano informację z firmy AREVa, że jest ona zainteresowana projektem – preferują  model reaktora EPR. Od 2 stycznia 2011 r. odbyło się kilka spotkań na wydziale MEiL PW ustalających ostateczne założenia oraz podjęto rozmowy z ewentualnym wykonawcą Firmą Stangel (budującą profesjonalne modele dla firm zagranicznych), z którą uzgodniono pełną koncepcję modelu i wstępny harmonogram jego realizacji. Na posiedzeniu Społecznego Zespołu Doradców przy pełnomocniku Rządu do Spraw Polskiej Energetyki Jądrowej wiceprezes SEREN-Polska, kol. T. Wójcik, przedstawił niektóre inicjatywy Stowarzyszenia dot. budowy modelu elektrowni jądrowej i czasopisma EKOATOM.. Ministerstwo wyraziło zainteresowanie budową dwóch modeli (w Muzeum Techniki i w Centrum Nauki Kopernik) oraz gotowość pokrycia części kosztów budowy tych modeli. Ze względu na spodziewany udział PGE postanowiono zorganizować jeszcze jedno robocze  spotkanie , które odbyło się 17 maja 2011 r. Ostatecznie jednak, ze względu na wysokie koszty, zrezygnowano z realizacji tych zamierzeń.

    Logo

    Logo używane w początkowym okresie współdziałania SEREN-Polska z EFN:

    Logo używane w okresie wydawania EKOATOMU:

    Nowe logo (pełne) i logo skrócone (drukowane np. na wizytówkach) stosowane obecnie:

    Aktualny (rok 2024) Zarząd SEREN

    Prezes – prof. dr hab. Marek K. Janiak
    Wiceprezesi – dr hab. Andrzej Strupczewski, prof. NCBJ, dr hab. Anna Wysocka Rabin, prof. NCBJ
    Sekretarz Generalny – dr inż. Krzysztof Rzymkowski
    Skarbnik – mgr inż. Iwona Fabjańczyk
    Członkowie – dr hab. Krzysztof Fornalski, dr hab. Agnieszka Korgul, prof. UW, dr inż. Jacek Nowicki, dr hab. Marek Rabiński, prof. NCBJ

    Dr Krzysztof Rzymkowski
    Sekretarz Generalny SEREN-Polska