Recenzja: Zapominany Geniusz

Krzysztof Rzymkowski

Postępy Techniki Jądrowej

Tomasz Pospieszny
ZAPOMNIANY GENIUSZ Lise Meitner- pierwsza dama fizyki jądrowej
NOVAE RES 2016

Tomasz Pospieszny jest pracownikiem Wydziału Chemii Uniwersytetu Poznańskiego im. Adama Mickiewicza interesującym się historią nauk przyrodniczych. W  książce  ZAPOMNIANY  GENIUSZ, przedstawił sylwetkę austryjacko –niemieckiej uczonej Lisy Meitner na tle rozwoju podstawowych badań powstającej  nowej dziedziny – fizyki jądrowej. Jest to jego drugą publikacja opisująca trudną drogę kobiet  w zdobyciu wyższego wykształcenia i kontynuacji kariery naukowej. Pierwsza publikacja tego autora opisywała historię starszej o dziesięć lat Marii Curie -Skłodowskiej.  Ich życiorysy miały wiele podobieństw szczególnie w początkowym okresie zdobywania wykształcenia, ponieważ tylko nieliczne uniwersytety dopuszczały kobiety do studiów.

Lise Meitner ur. 17 listopada 1878 w Wiedniu zm. 27 października w Cambridge.  Początki  jej kariery naukowej były bardzo trudne ze względu na ograniczenia nie tylko w zdobywaniu wiedzy ale i formalnym zakazom zatrudniania kobiet na uniwersytetach. L. Meitner pracując na uniwersytecie berlińskim utrzymywała się z udzielania lekcji francuskiego i pomocy rodziny, a czasie pracy nie wolno jej było przebywać w salach wykładowych i  nawet nie wolno było korzystać z toalety uniwersyteckiej. Tylko dzięki niezwykłemu hartowi ducha i pełnemu poświęceniu się pracy udało się jej uzyskać wybitną pozycję naukową wśród pionierów budujących zręby fizyki jądrowej. Jednak jej niezwykle bogaty dorobek naukowy nigdy nie został uhonorowany najbardziej prestiżową nagrodą za jaką uważa się Nagrodę Nobla do której była nominowana piętnaście razy przez najwybitniejszych fizyków między innymi Nielsa Bohra, Maxa Plancka. Albert Einstein mówił o niej jest naszą Madame Curie i to bardziej utalentowaną.

Do chwili otrzymania nominacji profesorskiej i nawet potem współpracowała z Otto Hahnem. Jednym z największych jej sukcesów było teoretyczne wyjaśnienie zjawiska rozbicia jądra atomowego, którego w 1938 dokonał Otto Hahn wraz z Fritzem Strassmanem. W 1944 Otto Hahn otrzymał Nagrodę Nobla (odebrał ja w 1945 po wojnie) w dziedzinie chemii. Lise Meitner pominięto, nie uwzględniając jej wkładu.  Wyjaśnienie to zostało przygotowane w czasie jej pobytu w Szwecji gdzie przebywała unikając prześladowań rasowych wprowadzonych przez władze po dojściu do władzy Hitlera. Jako osoba dorosła przeszła na protestantyzm i w 1906 została ochrzczona.

Książka zawiera bardzo wiele interesujących informacji o powstawaniu nowego działu – fizyki jądrowej, informacji o jego twórcach, szczególnie o uczonych niemieckich , o bliskich współpracownikach Lise Meitner, o jej rodzinie.

Opracowanie ma 441stron solidnie udokumentowana zawiera indeks osób oraz kalendarium życia Lise Meitner.